Siyaasadda Maraykanka ee Bariga Afrika waxay ku fadhidaa, qayb ahaan, khuraafaad. Washington waxay ula dhaqantaa Somaliland, oo ah gobol ku yaalla waqooyiga Soomaaliya, sida inay tahay qayb ka mid ah dalka intiisa kale, iyaado ay Somaliland si madaxbanaan u shaqaynaysay 30kii sannadood ee u dambeeyey. Iyagoo iska indhatiraya xaqiiqadan, Maraykanku wuxuu hoos u dhigay waxtarkiisa qayb muhiim ah oo adduunka ah.
Aqoonsiga madax-bannaanida Somaliland waxay u oggolaanaysaa Washington inay dhisto siyaasad ku salaysan xaqiiqooyin si wanaagsan u taageeri karta dimuqraadiyadda, si firfircoon u difaaci karta danaha Maraykanka ee aagga uu Shiinuhu gacanta ku hayo, iyo xoojinta mid ka mid ah meelaha yar ee xasilloon ee gobolkan qasku kusii kordhayo.
Somaliland mar hore ayay xorowday. Sannadkii 1960-kii, Britain waxay ka laabatay 73-sano oo ay ilaalinaysay dhulkaas. Somaliland waxay xor ahayd muddo shan maalmood ah ka hor inta aysan si iskeed ah ugu biirin koonfurta Soomaaliya. 1961-kii oo ay ka cadhoodeen reer koonfureedka oo ku gacan saydhay habkii loo qori lahaa dastuurka, ayay reer Somaliland diideen in ay ku ansixiyaan ku biirista dastuurka. Dabayaaqadii sanadkaas ayaa koox gooni u goosad ah oo ka tirsan saraakiisha ciidamada Somaliland waxay qaadeen afgambi dhicisoobay. Kaligii-taliyihii Soomaaliya Maxamed Siyaad Barre ayaa inqilaab iskiis ah kula wareegay 1969-kii, wuxuuna aakhirkii olole naxariis darro ah ku qaaday Somaliland isagoo isku dayay inuu burburiyo jabhaddii halkaas ka billaabatay sannadihii 1980-kii.
Somaliland waxay mar labaad ku dhawaaqday madax-banaanideeda ka dib markii xukunkii Barre dhamaaday 1991kii. Waxay bilawday inay dhisto sifooyinkii qaranimada, maantana waxay leedahay ciidan u gaar ah, lacag, doorashooyin, siyaasad dibadda, iyo baasaboor. Waxay diidan tahay in lala midoobo koonfurta Soomaaliya, waxayna xirtaa muwaadiniinta ka qeyb qaata dowladda federaalka. Muqdisho waxba kama qaban karto qaranimada Somaliland. Hadda iyo mustaqbalka fog, Soomaaliya ma laha awood ay ugu soo celiso Somaliland federaalkeeda.
Si kastaba ha ahaatee, in kasta oo Somaliland ay madaxbannaan tahay, Maraykanku wuxuu ula dhaqmaa dawladda federaalka ah ee Soomaaliya sidee in ay tahey wakiilka dadka Somaliland.
Aragtidan khayaaliga ku dhisan qiimo weyn ayay Washington ugu kacaysaa. Maamulka Biden waxa uu dhiirrigelinta dimuqraadiyadda ka dhigay tiir ka mid ah siyaasaddiisa arrimaha dibadda, haddana waxa ay luminaysaa fursad ay ugu dari lahayd beesha caalamka dal dimuqraadiyad ay ka go’an tahay. Taa beddelkeeda, siyaasadda Maraykanku waxay door bidaysaa xukuumadda federaalka ah ee aan shaqaynayn, ee aan dimuqraadi ahayn ee Muqdisho, taas oo hadda dusha kala socota hab doorasho oo ka musuqmaasuq badan tii hore. Sababtoo ah xannibaadaha ay soo rogtay Muqdisho, Maraykanku sidoo kale ma awoodo in uu si buuxda ula wadaago Hargeysa si wax looga qabto cilladaha maamulka ee dhabta ah.
Maraykanku wuxuu sidoo kale luminayaa fursad uu ku soo koobo booskiisa qayb istaraatiiji ah oo adduunka ah. Somaliland waxay qiyaastii 70 mayl u jirtaa xudunta marin biyoodka Bab el-Mandeb, oo ah marin-hawleed, taas oo fududaysa inta badan ganacsiga Aasiya iyo Yurub. Somaliland waxay leedahay xeeb dhererkeedu dhan yahay 500 oo mayl dhinaca Gacanka Cadmeed, oo ay wadaagaan Bariga Dhexe iyo Yemen, halkaas oo maleeshiyaadka ay Iran taageerto iyo Al-Qaacida ay kula dagaalamaan Sacuudiga iyo Imaaraadka Carabta. Waxa ay awood u leedahay in ay marin dhaqaale u noqoto Bariga Afrika madaama oo ay deris la tahay dalka labaad ee ugu dadka badan Afrika, Itoobiya, kaas oo gebi ahaanba ku tiirsan dekedda dalka jaarka ah ee Jabuuti.
Waa xaaladda Jabuuti ka jirta tan si gaar ah u xoojinaysa istiraatijiyadda ku aaddan aqoonsiga Somaliland. Dalkaa yar ayaa amar ku bixiya marin-biyoodka Bab el-Mandeb, tas-hiilaadkeeda dekedduna waa kuwa ugu wanaagsan gobolka. Waxa kale oo la odhan karaa waa dalka Afrika ugu badan ee hoos yimaada saamaynta dawladda Shiinaha, taas oo u aragta “meel istiraatiiji ah oo xoog leh.” Shirkadda Hantidhowrka Dekedaha ee China ayaa maamushaa saddex ka mid ah boosteejada Dekedda Jabuuti. Iyada oo ay weheliso afar shirkadood oo Shiinees ah, waxay maalgelinaysaa, ka shaqaynaysaa, ama ka dhisaysaa aagga ganacsiga xorta ah ee Jabuuti kaas oo noqon doona kan ugu weyn Afrika. Beijing waxay deymisay Djibouti lacag aad u badan si ay u dhisto kaabayaasha—dabcan, ay dhiseen shirkado Shiinees ah—taas oo laga yaabo in dalka yar uu dhawaan awoodi waayo in uu iska bixiyo deymaha lagu leeyahay. Sannadkii 2017-kii, Shiinuhu waxa uu dalka ka furay saldhig millatari oo fidsan.
Saldhigga kaliya ee Maraykanku ku leeyahay Afrika ayaa sidoo kale ku yaalla Jabuuti. Maraykanku waa inuu joogteeyaa halkaas, laakiin haddii la dhiso xidhiidh dhow oo ay la yeeshaan Somaliland waxay ka caawinaysaa inay ka soo horjeestaan Beijing oo ku xad gudubta hawlgallada Maraykanka ee Jabuuti. Ma jiraan xulashooyin kale oo lala shaqeyn karo oo loogu talagalay joogitaanka xooggan ee Mareykanka ee aaggaas: maamulka kali-taliska ah ee Ereteriya ahna waa ay adag tahay in lala shaqeeyo, Yamanna waxay ku jirtaa qalalaase muddo dheer ah.
Inkastoo Bariga Afrika intiisa badan ay tahey goob aad u kacsan balse haddana waa gobol aad muhiim u ah. Kooxda argagaxisada ah ee al-Shabaab way ka adkaan lahayd Muqdisho haddii aanay jirin ciidan caalami ah oo ka hortagaya. Dowladda federaalka waxaa curyaamiyay qalalaaso siyaasadeed oo xilliyada qaar isu beddela gacan ka hadal. Muddo yar ka hor ayey ahayd markii madaxweynaha xilka haya lagu qasbay inuu dib ugu laabto muddo kororsi aan dastuuri ahayn oo laba sano ah, ka dib markii maleeshiyaad iska soo horjeeda ay waddooyinka isugu soo baxeen, isla markaana uu dhacay dagaal rasaas ah.
Gobolka weyn ee Itoobiya, waxaa burburiyey dagaal qawmiyaded oo laga yaabo inuu hadda bilow yahay. Suudaan lafteedu waxa ay ku jirtaa isbadel dawladeed oo leh dhibaatooyin badan laakiin laga qabo rajo badan. Caqabaddeedii u dambaysay waxay ahayd in la damiyo isku daygii afgambi, dadka rayidka ah ee ku jira dawladda ku meel gaadhka ahina waxay la halgamayaan sidii ay u hanan lahaayeen nabad-gelyada iyo sidii ay gacanta ugu dhigi lahaayeen laamaha amniga ee ku xad-gudbaya talada dalka. Dhanka kale, xaaladda Eriteriya ayaa sii xoogeysatay ka dib markii ciidamadeedu ay geysteen xadgudubyo xun intii ay ku guda jireen duulaanka ay ku qaadeen gobolka Tigray ee Itoobiya.
Deegaankan adag, waa in Maraykanku raadiyaa meelo xasiloon, haba yaraatee, halkaas oo uu horumar macno leh ku samayn karo danihiisa iyada oo aan laga baqayn in ay joojiso xasillooni darro. Ma jirto meel kale oo aan Somaliland ahayn oo ka mid ah gobolka, ama xitaa Afrika oo dhan, oo Maraykanku si fudud uga dhalin karo guulaha la taaban karo.
Reer Somaliland waxa kale oo ay caddeeyeen rabitaankooda ah inay garab istaagaan xulafada Maraykanka markii ay si badheedh ah uga gaabsadeen hanjabaada iyo dhiirigelinta Beijing ee ah in ay jebiso xidhiidhkii ay dhawaan la samaysatay Taiwan. Ficilada Hargeysa waa mid dano gaar ah leh, iyadoo ay u badan tahay inay aaminsan tahay in Shiinaha oo ka horyimaadda ay gacan ka geysan doonto sidii uu aqoonsi uga heli lahaa Mareykanka. Laakiin taasi waxba ka beddeli mayso xaqiiqada ah in reer Somaliland ay rabaan iskaashi ay la wadaageen Washington, taasoo siinaysa Mareykanka fursad uu ku baahiyo Afrika inteeda kale in la shuraakowga Mareykanka ay runtii tahay doorashada saxda ah.
Walaaca joogtada ah ee ay muujinayaan dadka ka soo horjeeda gooni isu taagga Somaliland ayaa ah in ay dhiiri galin doonto dhaqdhaqaaqyada kale ee gooni u goosadka ah ee qaaradda. Mala-awaalkaas mar hore ayaa la tijaabiyay. Eritrea waxay xornimada qaadatay 1991 xaga Koonfurta Suudaan iyaduna sido kale 2011 ay qaadatey. Run ahaantii, in la sameeyo halbeeg gooni-isu-taag oo ku salaysan habka Somaliland waxay kor u qaadaysaa xayndaabka aqoonsiga, mar haddii aanay jirin dhaqdhaqaaq kale oo Afrikaan ah oo gooni-goosad ah oo ku dhow madax-bannaanida iyo guusha ay Somaliland gaadhey. Xuduudaheedu waxay sidoo kale maanta la mid yihiin sidii ay ahaayeen markii ay xornimada qaateen 1960-kii, taaso la jaanqaadeysa ballan-qaadkii dawladaha ka tirsan Midowga Afrika ee ahaa in dalalku ay ku ekaadaan xuduudahooda.
Marar dhif ah ayay Washington u heshaa fursad ay ku samayso waxa saxda ah iyadoo samaynaysa horumar la taaban karo oo danaheeda qaranka ah taaso waliba kharash la maarayn karo leh. Haddii u Markaykanku ku sii adkaysto mawqifkiisa ah in ay Somaliland ka tirsan tahey Somalia, iyadoo oo muddo tobanaan sano ah ka madax bannaanayd, waxa uu luminayaa fursad muhiim ah. Sababtoo ah waxa u hormarinaya dawlada musuq-maasuqa badan ee Muqdisho halkii uu kor u qaadi lahaa Dawladdii dimuqraadiga ah ee Hargeysa oo ka caawin lahayd inuu wax tar ku yeesho gobalkan. Dhammaan tani waa la hagaajin karaa haddii Washington ay qirato xaqiiqada madax-bannaanida Somaliland.
